SIFIR ATIK NEDİR? TEMEL SEVİYE SIFIR ATIK BELGESİ NASIL ALINIR?

SIFIR ATIK NEDİR? TEMEL SEVİYE SIFIR ATIK BELGESİ NASIL ALINIR?

Atık fazlalığı bir toplumun doğal kaynaklarının ne kadar verimsizleştirdiğinin bir kanıtıdır. Sıfır Atık kavramı ise, doğal kaynakların verimli kullanılarak atık oluşumunu minimuma indirmeye hedeflemektedir. Atık oluşumunun engellenmesi veya azaltılmasının sağlanması, atık oluşumu durumunda ise kaynağında ayrıştırılarak geri kazanmak için ürün ve süreçleri sistematik olarak yöneterek ekonomiye katkı değer sağlanması amaçlanan bir atık yönetim felsefesidir. Böylelikle israfın da önüne geçilecek olup gelecek nesillere temiz ve daha yaşanabilir bir dünya bırakılmış olacaktır.

Sıfır atık yönetiminin temel prensibi atık yönetim hiyerarşine dayanmaktadır. Atık yönetim hiyerarşisine göre; öncelik sırasına atık göre atık oluşumunu önleme, atık oluşumunu azaltma, yeniden kullanma, yeniden üretme, geri dönüşümü mümkün ürünlerin üretilmesi ile geri dönüşüme veya enerji geri kazanımı için lisanslı tesislere gönderilmesi esaslarını kapsayan bir döngüdür. Yakma ve bertaraf işlemleri en son tercih edilmesi gereken seçeneklerdir. Sıfır atık tasarım ilkesi, geri dönüşümün ötesine geçerek önce atıkları azaltmaya ve ürünleri yeniden kullanmaya, ardından geri kalanını geri dönüştürmeye ve kompostlaştırmaya odaklanır.

Sıfır Atık Yönetmeliği’ nin Amacı Nedir?

Sıfır Atık Yönetmeliği’ nin amacı; bina ve yerleşkelerde atık biriktirme ekipmanlarının yerleştirilmesi, oluşan/oluşabilecek tehlikeli, tehlikesiz ve ambalaj atıklarının uygun ekipmanlar da biriktirilmesi, geçici depolanması sonrasında lisanslı firmalara gönderilmesi, sıfır atık yönetim sistemi kapsamında toplanan atıklara ilişkin aylık bilgileri takip eden ayın on beşine kadar sıfır atık bilgi sistemi üzerinden bildirilmesi ve her yıl Mart ayı sonuna kadar bir önceki yıla ait bilgilerin veri kontrollerini tamamlayarak, ilk seviye olan temel seviye sıfır atık belgesinin alınmasıdır.

Sıfır Atık Sistemi Hangi Kurumları ve Hangi Atıkları Kapsamaktadır?

Sıfır Atık Yönetmeliği, mahalli idareler ve EK-1 listede tanımlı diğer yerler ile gönüllülük esasına dayalı olarak sıfır atık yönetim sistemini kurmak isteyenler için sıfır atık yönetim sisteminin kurulmasına, izlenmesine, sıfır atık belgesi düzenlenmesine ilişkin esasları kapsamaktadır. Sıfır atık yönetim sistemi kurulan yerlerde oluşan ve 2/4/2015 tarihli ve 29314 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Atık Yönetimi Yönetmeliği' nin EK-4 atık listesinde yer alan atıklar bu sistem kapsamındadır. Ancak, sanayi işletmelerinden kaynaklanan atıklardan içerik veya yapısal olarak evsel nitelikli atıklara benzer olanlar hariç olmak üzere, bu işletmelerin faaliyetleri sonucunda oluşan proses atıkları Bakanlıkça kriterleri belirleninceye kadar bu Yönetmelikte tanımlanan sıfır atık belgesi kapsamında değerlendirilmemektedir.

Sıfır Atık Sistemi Nasıl Kurulur?

Sıfır atık sistemi kurulumu 4 aşamadan oluşur. Sırasıyla aşağıdaki adımlar izlenmelidir.

Aşama: Çalışma Ekibinin Kurulması

Sıfır atık yönetim sisteminin kurulmasından, etkin ve verimli bir şekilde uygulanmasından, izlenmesinden sorumlu olacak kişiler belirlenir. Sıfır atık yönetimini sağlayacak ekibin başında olacak kişilerdir.

2. Aşama: Planlama Ve Mevcut Durum Tespiti

Sıfır Atık Yönetim Sistemini uygularken, öncelikle atıklar konusunda ne durumda olduğumuzu belirlememiz mevcut durumu analiz etmemiz gerekmektedir. Temel amaç oluşan atık türleri, miktarı ve oluşma sıklığının belirlenmesidir. Sisteme geçiş yapılacak yerde; Çalışan personel sayısı (Toplam ve her bir alt birim), Hareketli nüfus (günlük/haftalık/mevsimlere göre ayrı değerlendirmeler yapılarak planlama yapılabilir.), Oluşan atıkların; Kaynağı ve miktarı, Türleri ve özellikleri, Oluşum sebepleri (atıkların önlenmesi ve azaltılmasında uygulanabilecek yöntemlerin belirlenmesinde önemlidir.) , İlgili personel durumu, Biriktirme, toplama ve taşıma yöntemleri, Atık geçici depolama alanları, Atıkların teslim edildiği belediye/geri dönüşüm tesislerine göre toplama sistemi belirlenerek bir rapor çıkarılmalıdır. Belirlenen atıklara göre her birim dikkate alınarak (ofisler, yemekhane, revir gibi) ihtiyaç duyulacak tüm ekipmanlar uygulamaya geçilmeden önce temin edilmelidir.

3. Aşama: Eğitim ve Bilinçlendirme

Ekipmanların temini tamamlandıktan sonra, uygulamaya geçilmeden önce hedef kitlelere yönelik uygulamalı eğitim ve bilgilendirme çalışmaları yapılmaldır.

4. Aşama: Uygulama, İzleme ve Kayıt Tutulması

Uygulamanın değerlendirilmesi amacıyla çalışma ekibi tarafından belirli zaman aralıkları ile izleme yapılır ve varsa uygulamanın eksik yönleri veya geliştirilecek taraflar tespit edilir, önlemler alınmalıdır. Sıfır atık yönetim sistemi sorumlularınca; sıfır atık yönetim sistemine ilişkin ekipmanlar, toplanan atık tür ve miktarları, teslimat bilgileri, teslim edilen atıklara ilişkin belgeler Entegre Çevre Bilgi Sistemi (EÇBS) ’de sıfır atık bilgi sistemine yüklenmelidir. Sıfır atık yönetim sistemi kapsamında toplanan atıklara ilişkin aylık bilgileri takip eden ayın on beşine kadar sıfır atık bilgi sistemi üzerinden bildirilmesi ve her yıl Mart ayı sonuna kadar bir önceki yıla ait bilgilerin veri kontrollerini yapılarak kayıtları tutulmalıdır.

Toplama Ekipmanı Seçimi Nasıl Yapılır?

Bina ve yerleşkelerde oluşan/oluşabilecek atık türlerine göre uygun ekipmanların yerleştirilmesi gerekir. Bu ekipmanlar da atık türlerine göre ayrı ayrı ve renk renk sınıflandırılmıştır. Kağıt atıklar için mavi renkli, plastik atıklar için sarı renkli, cam atıklar için yeşil renkli, metal atıklar için açık gri renkli, organik atıklar için kahverengi renkli, geri dönüşemeyen atıklar için koyu gri/siyah renkli, pil atıklar için ise kırmızı renkli toplama ekipmanı kullanılması gerekmektedir. Toplama ekipmanı cinsi ile ilgili yönetmelikle belli bir tabir bulunmamakla birlikte karton kutu, plastik ve metalik malzemeden olacak şekilde temin edilebilir.

Sıfır Atık Yönetmeliği gereğince asgari 2 adet toplama ekipmanı olması gerekmektedir. Buna istinaden; Kağıt, plastik, cam ve metal gibi geri kazanılabilir atıklar bir arada biriktirilecekse mavi renkli atık kutuları kullanılabilir. Yanına bir de geri dönüşmeyen atıklar için koyu gri/siyah renkli toplama ekipmanı konulması yeterli olacaktır.

Sıfır Atık Yönetmeliği' ne göre toplama ekipmanlarına hangi atıkların atılacağı ile ilgili detaylı döküman ulaşmak için tıklayınız.

Temel Seviye Sıfır Atık Belgesi Başvurusu Nasıl Yapılır?

Kurum, kuruluş, bina ve yerleşkeler bünyelerinde sıfır atık sistemini oluşturduktan sonra Entegre Çevre Bilgi Sistemi (EÇBS) üzerinden Sıfır Atık Bilgi Sistemine gerekli bilgi ve belgelerin girişleri yapılarak temel seviye sıfır atık belgesine başvuruda bulunurlar. Sistem üzerinden yapılacak başvuru adımları aşağıda yer almaktadır;

Sıfır atık sistemine girilebilmesi için öncelikle Entegre Çevre Bilgi Sistemi (EÇBS) hesap aktivasyonunun yapılmış olması gerekmektedir. Entegre Çevre Bilgi Sistemi (EÇBS) hesap aktivasyonu nasıl yapılır öğrenmek için sitemizde yer alan yazımıza tıklayınız.

Öncelikle, Entegre Çevre Bilgi Sistemi’nde yer alan ‘VATANDAŞ GİRİŞ’ bölümüne, e-Devlet üzerinden, T.C. Kimlik No ve e-Devlet şifresi ile giriş yapılır. Sıfır atık bilgi sistemi kutucuğuna tıklanır. Daha sonra, açılan sayfadan uygulamaya giriş için tesis kutucuğu tıklanarak, temel seviye sıfır atık başvurusu yapılacak firma seçilip sıfır atık bilgi sistemi uygulamasına gidilir.

Sıfır Atık Bilgi Sistemine giriş yaptıktan sonra ilk önce kurum bilgileri doldurulması gerekmektedir. Kurum bilgilerini doldurmadan sistem herhangi bir işlem yapmaya izin vermez ve “Uyarı” ekranı yazısı karşımıza çıkacaktır.

Kurum bilgilerini doldurmak için “Kurum Bilgilerim” sekmesinden giriş yapılır ve tesis bilgileri doldurulur. Tesis bilgileri doldurulduktan sonra “Kaydet” butonuna tıklanır ve kayıt işlemleri tamamlanır. Kurum türü olarak hangi kapsamda yer alıyorsa seçilir. Yıllık oluşan atık miktarı kısmına; bina ve yerleşkelerden oluşan/oluşabilecek tehlikeli, tehlikesiz, ambalaj ve evsel
atık miktarının toplamları yazılabilir. Yemekhane ve revir varsa eğer bu kısımda belirtilmelidir.

Sıfır atık bilgi sisteminde “Kurum Bilgileri” başlığı altında yer alan “Sorumlu Personel” bölümüne tesiste sıfır atıktan sorumlu olan kişinin bilgileri girilir.

Kurum bilgileri ve sorumlu personel bilgilerini girdikten sonra “Faaliyet” başlığı altında yer alan “Yeni Faaliyet” kısmına tıklanır ve faaliyet türleri seçilerek girişler yapılır. Faaliyet türleri, atık geçici depolama sahası, eğitim, kompost, toplanan atık ve yerleştirilen ekipman olmak üzere toplam beş kalemden oluşmaktadır.

Faaliyet türlerinden biri olan “Atık Geçici Depolama Alanı” seçilerek faaliyet üst bilgisi girişleri yapılmaya başlanır. Faaliyet üst bilgisinde “açıklama” ve “işlem tarih” i kısımları doldurulur. Sonrasında faaliyet detay bilgisi girilir. Bu kısım atık geçici depolama alanını olup olmadığı, var ise depolanan atık türü bilgileri girilmesi gerekmektedir. Bütün bilgiler girildikten sonra “Hesapla ve Kaydet” butonuna tıklanır ve kaydedilir.

İkince faaliyet türü olan eğitim bölümünde; faaliyet üst bilgisi aynı şekilde “açıklama” ve “işlem tarih” i kısımları doldurulur. Faaliyet detay bilgisinde, eğitim içeriği, eğitim tarihi, eğitime katılan kişi sayısı ve eğitim hedef kitlesi bilgileri girilerek “Hesapla ve Kaydet” butonuna tıklanır ve kaydedilir.

Üçüncü faaliyet türü olan kompost bölümünde; faaliyet üst bilgisi aynı şekilde “açıklama” ve “işlem tarih” i kısımları doldurulur. Faaliyet detay bilgisinde besleme tarihi, beslenen miktar, elde etme tarihi, elde edilen kompost miktarı, kompost yöntemi ve kapasite bilgileri doldurulur. “Hesapla ve Kaydet” butonuna tıklanır ve kaydedilir. Bu bölüm tesis kompost işlemi yapıyorsa doldurması gereken alandır. Yapmıyorsa doldurulmasına gerek bulunmamaktadır.

Dördüncü faaliyet türü olan toplanan atık bölümünde; Lisanslı firmalara verilen ambalaj ve tehlikesiz atıklar için atık alınıdı makbuzu, tehlikeli atıklar için ise MOTAT kaydı verileri girilmelidir. Makbuz ve motat kayıt belgelerinin yüklenmesine gerek bulunmamakla birlikte çevre dosyasında belgeler muhafaza edilmelidir. Faaliyet üst bilgisinde aynı şekilde “açıklama” ve “işlem tarih” i kısımları doldurulur. Faaliyet detay bilgisinde, atık teslim tarihi, atık türü ve miktar bilgileri doldurularak “Hesapla ve Kaydet” butonuna tıklanır ve kayıt işlemleri tamamlanır.

Beşinci ve son faaliyet türümüz olan yerleştirilen ekipman bölümünde; faaliyet üst bilgisi aynı şekilde “açıklama” ve “işlem tarih” i kısımları doldurulur. Faaliyet detay bilgisinde, yerleştirilen ekipmanların türü, miktarı (adet) ve bölme sayıları seçilerek veri girişlerinin yapılması gerekmektedir. Veri girişi yapıldıktan sonra “Hesapla ve Kaydet” butonuna tıklanır ve kayıt işlemleri tamamlanır.

Sıfır atık bilgi sistemine girilmiş olan faaliyet bilgileri “Faaliyet” başlığı altında yer alan “Faaliyet Sorgulama” seçeneğinden giriş yapılarak görülmektedir.

Tesis ile ilgili sıfır atık veri girişleri yapıldıktan sonra “Belgelendirme” başlığından giriş yapılarak “Yeni Başvuru” seçeneğine tıklanır ve belgelendirme başvurusu işlemlerine devam edilir. Sıfır atık bilgi sistemine girişler yapıldıktan sonra “kriterler” başlığı altında yer alan kırmızı renkli çarpılar yeşil renkli onaya dönecektir.

Belgelendirme başvurusunun tamamlanabilmesi için 9. ve 10. Maddelerde istenilen belgelerin yüklenmesi gerekmektedir. 9. Bölüme biriktirme ekipmanların görselleri, 10. Bölüme ise tesisin atıkları ile ilgili olarak tehlikeli ve tehlikesiz atık geçici depolama sahası, kaynağında ayrıştırma kutuları, tıbbi atık kutusu, pil kutusu, bitkisel atık yağ çıkıyor mu çıkıyor ise biriktirme ekipmanı gibi görsellerin ve bilgilerin yer aldığı bir belge hazırlanarak pdf formatı haline getirerek 9. veya 10. Maddelerinde yer alan “Dosya Seç” bölümlerine yüklenmesi gerekmektedir.

Gerekli bilgi ve belgeler yüklendikten sonra “Başvuruyu Gönder” seçeneği çıkacaktır. Bu seçeneğe tıklayarak temel seviye sıfır atık belgesi başvuru süreci başlatılmış olur. Temel seviye sıfır atık belgesi ile ilgili başvuru sürecini tamamladığınız zaman sistem üzerinden bağlı bulunan İlin Çevre ve Şehircilik Müdürlüğüne ulaşacaktır. Başvuru sürecini “Belgelendirme” seçeneğinden giriş yaparak takip edilebilmektedir. Başvuru onaylandığı zaman başvuru durumu bölümünde “onaylandı” yazacaktır. İşlem kısmında yeşil kutucuğa basılarak Temel Seviye Sıfır Atık Belgesi’ ne ulaşılır.